Béo phì và ngủ ngáy ở trẻ em: Tại sao cần đo đa kí giấc ngủ để đánh giá?

Béo phì và ngủ ngáy, từng được xem là vấn đề của người lớn, đang ngày càng trở nên phổ biến ở trẻ em, kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển toàn diện của các em. Trong bối cảnh đó, đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography – PSG) nổi lên như một công cụ chẩn đoán không thể thiếu, giúp đánh giá chính xác mức độ ảnh hưởng của béo phì và ngủ ngáy lên giấc ngủ của trẻ. Bài viết này sẽ đi sâu vào thực trạng, các nghiên cứu khoa học, quy trình thực hiện, tính an toàn, hiệu quả và vai trò của Đo đa kí giấc ngủ  trong quản lý hai bệnh lý này ở trẻ em.

1. Thực trạng béo phì và ngủ ngáy ở trẻ em

Béo phì ở trẻ em đang là một thách thức y tế toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ trẻ em và thanh thiếu niên từ 5-19 tuổi bị thừa cân hoặc béo phì đã tăng đáng kể trong những thập kỷ gần đây. Tại Việt Nam, con số này cũng đang trên đà gia tăng, đặc biệt ở các khu vực đô thị. Béo phì không chỉ đơn thuần là vấn đề về cân nặng mà là một bệnh lý phức tạp, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường type 2, bệnh tim mạch, và đặc biệt là rối loạn hô hấp khi ngủ.

Ngủ ngáy ở trẻ em, đặc biệt là ngáy to và thường xuyên, không phải lúc nào cũng vô hại. Nó thường là dấu hiệu cảnh báo của Hội chứng Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn – một dạng rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng. Thống kê cho thấy khoảng 1-5% trẻ em mắc OSA, và tỷ lệ này cao hơn đáng kể (lên đến 40-60%) ở trẻ em béo phì.

Việc ngủ ngáy còn có thể gây hậu quả nghiêm trọng như:

• Chậm phát triển chiều cao và trí tuệ
• Giảm khả năng tập trung học tập
• Tăng nguy cơ rối loạn hành vi (tăng động, giảm chú ý)
• Tăng nguy cơ bệnh lý tim mạch và chuyển hóa sớm

Sự kết hợp giữa béo phì và ngủ ngáy/OSA ở trẻ em tạo thành một vòng luẩn quẩn nguy hiểm. Trong đó, tình trạng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) là một biến chứng nguy hiểm nhưng dễ bị bỏ sót nếu chỉ dựa trên khai thác triệu chứng từ phụ huynh. Do đó, các chuyên gia khuyến cáo nên áp dụng đo đa ký giấc ngủ để đánh giá chính xác

2. Các nghiên cứu đo đa kí ở trẻ em đã được tiến hành trên thế giới

Nhiều nghiên cứu khoa học trên thế giới đã chứng minh vai trò không thể thiếu của Đo đa kí giấc ngủ trong việc chẩn đoán và đánh giá rối loạn giấc ngủ ở trẻ em, đặc biệt là ở nhóm trẻ béo phì và có triệu chứng ngáy.

• Đo đa kí giấc ngủ (PSG) là “Tiêu chuẩn vàng”: Các hiệp hội y khoa lớn như Hiệp hội Y học Giấc ngủ Hoa Kỳ (AASM) và Hiệp hội Hô hấp Châu Âu (ERS) đều khuyến nghị Đo đa kí giấc ngủ là phương pháp chẩn đoán vàng cho Hội chứng ngưng thở khi ngủ (OSA) ở trẻ em. Điều này là do tính toàn diện của đo đa kí giấc ngủ, cho phép đánh giá đồng thời nhiều thông số sinh lý quan trọng mà các phương pháp sàng lọc khác không thể cung cấp.

• Mối liên hệ giữa béo phì và OSA ở trẻ em: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ em béo phì có AHI cao hơn đáng kể so với trẻ có cân nặng bình thường. Một nghiên cứu trên tạp chí Pediatrics (2007) đã khẳng định béo phì là yếu tố nguy cơ độc lập và mạnh mẽ nhất cho OSA ở trẻ em. Đo đa kí giấc ngủ giúp định lượng chính xác mức độ tăng AHI và các đợt giảm oxy máu về đêm ở nhóm đối tượng này.

• Đánh giá mức độ thiếu oxy máu và vi thức tỉnh: Các nghiên cứu sử dụng đo đa kí giấc ngủ đã cho ra kết quả nổi bật đồng thời phương pháp này thể hiện được tầm quan trọng của việc đánh giá chỉ số giảm oxy máu (ODI) và các vi thức tỉnh trong giấc ngủ của trẻ béo phì ngáy. Những yếu tố này liên quan trực tiếp đến các biến chứng tim mạch (tăng huyết áp), rối loạn chuyển hóa và suy giảm nhận thức.

• Tác động của OSA lên sự phát triển của trẻ: Nghiên cứu sử dụng đo đa kí giấc ngủ đã giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa OSA ở trẻ em và các vấn đề về hành vi (tăng động giảm chú ý – ADHD), kết quả học tập kém, chậm phát triển thể chất và các vấn đề tim mạch lâu dài. Đo đa kí giấc ngủ giúp xác định mức độ gián đoạn giấc ngủ và thiếu oxy, từ đó liên hệ với các hệ quả này.

• Hiệu quả của can thiệp: Đo đa kí giấc ngủ được sử dụng để theo dõi hiệu quả của các can thiệp như phẫu thuật cắt amidan/VA, giảm cân, hoặc liệu pháp áp lực dương liên tục đường thở (CPAP) ở trẻ em. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng việc giảm AHI và cải thiện SpO2 sau điều trị có thể dẫn đến sự cải thiện đáng kể về hành vi và nhận thức.

3. Quy trình thực hiện đo đa kí giấc ngủ cho trẻ em

Quy trình đo đa kí giấc ngủ ở trẻ em về cơ bản tương tự như ở người lớn, nhưng có những điều chỉnh đặc biệt để phù hợp với tâm lý và nhu cầu của trẻ.

• Tư vấn và chuẩn bị:
  • Giải thích cho trẻ và phụ huynh: Điều quan trọng là phải giải thích đơn giản và trấn an trẻ về quy trình để giảm lo lắng. Có thể cho trẻ xem hình ảnh các thiết bị, hoặc một video ngắn về một đứa trẻ khác đang được đo.
  • Phụ huynh đi cùng: Phụ huynh hoặc người giám hộ thường được phép ở lại phòng cùng trẻ trong suốt quá trình đo để tạo cảm giác an toàn và hỗ trợ trẻ ngủ.
  • Giữ thói quen ngủ: Khuyến khích trẻ giữ thói quen ngủ bình thường vào đêm trước và trong đêm đo. Tránh các chất kích thích (caffeine, đồ uống có đường) vào buổi chiều tối.
• Lắp đặt điện cực và cảm biến:
  • Kỹ thuật viên chuyên nghiệp: Kỹ thuật viên giấc ngủ nhi khoa được đào tạo để tương tác với trẻ em, thực hiện việc gắn các điện cực và cảm biến một cách nhẹ nhàng, nhanh chóng.
  • Số lượng và vị trí điện cực: Tương tự như người lớn, các điện cực EEG, EOG, EMG, ECG, cảm biến hô hấp (qua mũi, miệng, đai ngực/bụng), đo SpO2 sẽ được gắn lên cơ thể trẻ. Việc gắn có thể mất 45-60 phút.
  • Đảm bảo thoải mái: Các dây nối và cảm biến được cố định cẩn thận để không gây khó chịu hay vướng víu cho trẻ khi ngủ.

• Tiến hành đo trong đêm:
  • Môi trường thân thiện: Phòng đo thường được thiết kế để giống phòng ngủ bình thường, tạo cảm giác thoải mái cho trẻ. Có thể có đồ chơi, sách để trẻ làm quen trước khi ngủ.
  • Giám sát liên tục: Kỹ thuật viên sẽ theo dõi trẻ qua camera hồng ngoại và màn hình từ phòng điều khiển để đảm bảo việc ghi dữ liệu diễn ra liên tục và can thiệp ngay lập tức nếu trẻ cần hỗ trợ.
  • Ghi hình video: Rất quan trọng ở trẻ em để quan sát các hành vi, cử động bất thường, và tiếng ngáy một cách trực quan, giúp bác sĩ giải thích các sự kiện trên biểu đồ PSG.
• Tháo điện cực và phân tích kết quả:
  • Sáng hôm sau, các điện cực sẽ được tháo.
  • Dữ liệu được chấm điểm và phân tích bởi kỹ thuật viên và bác sĩ chuyên khoa giấc ngủ có kinh nghiệm về nhi khoa để đưa ra chẩn đoán cuối cùng và khuyến nghị điều trị.

4. Tính an toàn và hiệu quả của Đo đa kí giấc ngủ ở trẻ em

• Tính an toàn:

Đo đa kí giấc ngủ là một xét nghiệm không xâm lấn và rất an toàn cho trẻ em.

• • Không sử dụng bức xạ ion hóa.
  • Các điện cực chỉ được dán lên da, không gây đau đớn.
  • Nguy cơ phản ứng dị ứng với băng dính hoặc gel dẫn điện là rất thấp.
  • Việc giám sát liên tục bởi kỹ thuật viên đảm bảo an toàn cho trẻ trong suốt đêm.
  • Mặc dù việc gắn điện cực có thể gây chút lo lắng ban đầu, nhưng hầu hết trẻ em đều quen và ngủ được bình thường.

• Tính hiệu quả:

Đo đa kí giấc ngủ là phương pháp hiệu quả cao trong chẩn đoán các rối loạn giấc ngủ ở trẻ em.

• • Độ nhạy và độ đặc hiệu cao: Phương pháp cho phép phát hiện chính xác các sự kiện ngưng thở, giảm thở, giảm oxy máu, và các rối loạn vận động/điện não khác mà các phương pháp sàng lọc thông thường không thể làm được.
  • Cung cấp dữ liệu toàn diện: Thông tin từ đo đa kí giấc ngủ giúp bác sĩ không chỉ chẩn đoán mà còn hiểu rõ nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng và các biến chứng đi kèm, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất với từng trẻ.
  • Phân biệt các loại ngáy: Giúp phân biệt ngáy đơn thuần với ngáy bệnh lý (OSA), tránh bỏ sót các trường hợp cần can thiệp y tế.

5. Vai trò của phương pháp Đo đa kí giấc ngủ trong việc điều trị béo phì và ngủ ngáy ở trẻ em

Đo đa kí giấc ngủ đóng vai trò cốt lõi trong việc định hướng và theo dõi hiệu quả điều trị cho trẻ em béo phì và ngủ ngáy/OSA.

• Chỉ định điều trị phù hợp:

  • Dựa trên kết quả đo (đặc biệt là AHI và mức độ giảm oxy máu), bác sĩ sẽ quyết định phương pháp điều trị.
  • Đối với OSA mức độ nhẹ hoặc trung bình ở trẻ em béo phì, can thiệp giảm cân và thay đổi lối sống thường là ưu tiên hàng đầu. Phương pháp đo giúp theo dõi sự cải thiện sau khi trẻ giảm cân.
  • Nếu OSA nghiêm trọng, hoặc không đáp ứng với giảm cân, phẫu thuật cắt amidan và nạo VA là phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho hầu hết các trẻ em bị OSA.
  • Đối với những trường hợp OSA phức tạp hơn, hoặc trẻ không thể phẫu thuật, liệu pháp CPAP có thể được chỉ định. Đo đa kí giấc ngủ chuẩn độ sẽ được thực hiện để xác định áp lực CPAP tối ưu cho trẻ.

• • Phương pháp đo này cũng giúp xác định các nguyên nhân khác của ngủ ngáy và rối loạn hô hấp, như tắc nghẽn mũi do dị ứng hoặc lệch vách ngăn, để có hướng điều trị phù hợp.

• Đánh giá hiệu quả điều trị:

  • Sau khi thực hiện can thiệp (phẫu thuật, giảm cân, CPAP), phép đo có thể được lặp lại để đánh giá mức độ thành công của liệu pháp. Kết quả của đo đa kí sau điều trị giúp bác sĩ xác định xem AHI đã giảm đáng kể chưa, tình trạng oxy máu đã cải thiện chưa, và giấc ngủ đã trở lại bình thường hay chưa. Điều này đặc biệt quan trọng để tránh bỏ sót các trường hợp OSA tồn dư.

• Theo dõi và quản lý lâu dài:

  • Ở trẻ em béo phì đã được chẩn đoán OSA, đo đa kí giúp thiết lập một đường cơ sở để theo dõi tiến trình của bệnh. Ngay cả sau khi điều trị ban đầu, việc tái đánh giá bằng phép đo có thể cần thiết nếu trẻ tăng cân trở lại hoặc xuất hiện lại các triệu chứng.

   Béo phì và ngủ ngáy ở trẻ em không chỉ là những vấn đề riêng lẻ mà thường là các dấu hiệu của Hội chứng Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, một tình trạng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng và lâu dài cho sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Đo đa ký giấc ngủ (PSG) đóng vai trò trung tâm, là phương pháp chẩn đoán không thể thiếu để xác định chính xác mức độ nghiêm trọng của rối loạn, định hướng phác đồ điều trị cá thể hóa và theo dõi hiệu quả can thiệp. Việc đầu tư vào việc đánh giá đo đa kí giấc ngủ sớm cho trẻ em béo phì và ngủ ngáy sẽ giúp bảo vệ tương lai sức khỏe của thế hệ trẻ, đảm bảo các em có một giấc ngủ chất lượng và một cuộc sống khỏe mạnh, phát triển toàn diện.

Homecare VN là đơn vị nhập khẩu và phân phối thiết bị y tế gia đình uy tín tại Việt Nam

Phương châm 5 Đúng của chúng tôi đề ra: Đúng bệnh – Đúng người – Đúng phác đồ – Đúng sản phẩm – Đúng thời gian

Liên hệ chúng tôi để được hỗ trợ, tư vấn những sản phẩm phù hợp với bệnh lý qua số hotline hoặc có thể qua trực tiếp Showroom trưng bày sản phẩm của chúng tôi để xem và trải nghiệm thực tế.

Điện thoại: 0985.249.057

Showroom: 403 Giải Phóng, P. Phương Liệt, Q.Thanh Xuân, TP. Hà Nội

Trân trọng cảm ơn!